Οι ηγέτες απέφυγαν την ερώτηση, αλλά η ΕΕ θα πρέπει τελικά να αποφασίσει εάν θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει βασικές αποφάσεις.
Οι ηγέτες της ΕΕ που συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες απέφυγαν έντεχνα το ερώτημα: Μπορεί η ΕΕ να αναθεωρήσει τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις;
Δεν μπορούν να το ξεπεράσουν για πάντα.
Οικοδομείται δυναμική για την ΕΕ να αλλάξει τις συνθήκες που διέπουν τον τρόπο με τον οποίο βρίσκει συμφωνία για τα πάντα, από τα οικονομικά μέχρι την εξωτερική πολιτική. Και καθώς οι ηγέτες της ΕΕ ορκίζονται για άλλη μια φορά να τερματίσουν τη στασιμότητα για την είσοδο νέων μελών, έχει προκύψει ένα ταυτόχρονο επιχείρημα: το μπλοκ δεν μπορεί να επεκταθεί χωρίς πρώτα να μεταρρυθμίσει το δικό του καταστατικό.
Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται ο κανόνας της ομοφωνίας της ΕΕ, ο οποίος δίνει σε μεμονωμένα μέλη δικαίωμα βέτο σε οτιδήποτε από το ποιες χώρες γίνονται μέλη της ΕΕ έως τις κυρώσεις που εγκρίνονται. Περισσότερες χώρες στην ΕΕ σημαίνει περισσότερα πιθανά βέτο. Και από τότε που η Ρωσία άρχισε να βομβαρδίζει την Ουκρανία, η ΕΕ έχει δει έντονα πώς μια χώρα —στην περίπτωση αυτή, η Ουγγαρία— μπορεί να αναστείλει τις αποφάσεις για εβδομάδες αφού σχεδόν όλοι οι άλλοι έχουν συμβιβαστεί.
Μερικοί από τους ισχυρότερους ηγέτες της ΕΕ υποστηρίζουν την αλλαγή της Συνθήκης σε διάφορους βαθμούς, όπως ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι και ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς. Και, τεχνικά, η νομική πορεία για την αλλαγή της Συνθήκης ξεκίνησε νωρίτερα αυτό το μήνα, θέτοντάς την πιο επίσημα στο τραπέζι για πρώτη φορά μετά από περισσότερο από μια δεκαετία.
Έτσι, καθώς αρκετοί υποψήφιοι της ΕΕ βαδίζουν αργά προς την ένταξη, το μπλοκ θα πρέπει τελικά να αντιμετωπίσει τους δικούς του κανόνες — είπε ο Scholz. Και αφού οι ηγέτες έκαναν την Ουκρανία και τη Μολδαβία υποψήφιες για την ΕΕ αυτή την εβδομάδα, ενώ πίεσαν επίσης να ξεμπλοκάρουν το βουλγαρικό βέτο κρατώντας ουσιαστικά τη Βόρεια Μακεδονία και άλλους υποψηφίους των Δυτικών Βαλκανίων εκτός του κλαμπ, αυτή η πορεία μόνο προχωρά.
«Οι μελλοντικές προσχωρήσεις μάς υποχρεώνουν να αναρωτηθούμε όχι μόνο για τις ανάγκες των υποψηφίων χωρών, αλλά και για τις ανάγκες της ίδιας της ΕΕ και της ικανότητάς της να λειτουργεί στο μέλλον σε μια διευρυμένη Ευρώπη, η οποία θα απαιτήσει μεταρρύθμιση αυτών των αποφάσεων. κάνοντας διαδικασίες», δήλωσε ένας αξιωματούχος από το προεδρικό Μέγαρο των Ηλυσίων της Γαλλίας.
Την Παρασκευή, ο Scholz συμφώνησε, μιλώντας σε δημοσιογράφους μετά τη διήμερη σύνοδο κορυφής των ηγετών.
«Η εντύπωσή μου είναι ότι δεν υπάρχει κανείς που να αμφιβάλλει ότι [η επέκταση] δεν θα λειτουργήσει χωρίς θεσμικές μεταρρυθμίσεις», είπε. «Και γι’ αυτό πιστεύω ότι έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε».
Πώς εξελίχθηκαν οι κανόνες
Η τρέχουσα και πλήρης επανάληψη των συνθηκών της ΕΕ χρονολογείται από το 2009, αρκετά χρόνια μετά από έναν γύρο επιθετικής επέκτασης προς τα ανατολικά που σημείωσε την ένταξη 12 νέων μελών.
Οι συνθήκες είναι ουσιαστικά το σύνταγμα της ΕΕ, σκιαγραφώντας τους θεσμούς του μπλοκ, διευκρινίζοντας την κατανομή των εξουσιών μεταξύ της ΕΕ και των μελών της και περιγράφοντας τον τρόπο λήψης των αποφάσεων. Από την ίδρυση της ΕΕ στη δεκαετία του 1950, έχουν αναθεωρηθεί αρκετές φορές καθώς το σώμα μεταμορφώνεται και μεγαλώνει.
Οι ανανεωμένες συζητήσεις για την αναθεώρηση των βασικών κανόνων της ΕΕ εντάθηκαν όταν η πανδημία του κορωνοϊού κατέλαβε την ήπειρο. Η ΕΕ ακύρωσε τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες για να προστατεύσει μια παραπαίουσα οικονομία και προχώρησε στη συλλογική αγορά εμβολίων, υπογραμμίζοντας τις μεταβαλλόμενες εξουσίες του μπλοκ.
Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έδωσε μόνο περισσότερο καύσιμο σε αυτές τις συζητήσεις, καθώς η ΕΕ αντιμετώπισε την αδυναμία της να κινηθεί τόσο γρήγορα όσο μεμονωμένες χώρες να εγκρίνει οικονομικές κυρώσεις με στόχο να ακρωτηριάσει το στήθος του πολέμου του Κρεμλίνου.
Παράλληλα, η ΕΕ το 2021 εγκαινίασε επίσης μια «Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης», ένα οκτάμηνο φόρουμ αυτοστοχασμού που ζητούσε από τους πολίτες να προτείνουν σκέψεις σχετικά με την αναθεώρηση του διεθνούς θεσμού.
Η πρωτοβουλία κατέληξε σε εκατοντάδες ιδέες που συνοψίστηκαν σε 49 προτάσεις. Ορισμένες από αυτές —όπως η κατάργηση των απαιτήσεων ομοφωνίας ή η παροχή στην ΕΕ μεγαλύτερου ρόλου στην πολιτική υγειονομικής περίθαλψης— θα απαιτούσαν αλλαγές στις συνθήκες της ΕΕ.
Μια συζήτηση για τα αποτελέσματα της διάσκεψης προστέθηκε στην ατζέντα της συνόδου κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αυτής της εβδομάδας, αυξάνοντας την προοπτική ότι οι ηγέτες μπορεί να αντιμετωπίσουν την προοπτική αλλαγής της συνθήκης ενώ κάθονται γύρω από το τραπέζι.
Προσθέτοντας περαιτέρω πίεση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία ένα ψήφισμα πριν από τη σύνοδο κορυφής, καλώντας τους ηγέτες της ΕΕ να κάνουν ένα σημαντικό βήμα προς την αλλαγή της συνθήκης — συγκαλώντας μια Ευρωπαϊκή Συνέλευση για να συζητήσουν το θέμα. Ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενθάρρυνε επίσης τους ηγέτες να άρουν την απαίτηση ομοφωνίας για αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής.
Αντίθετα, οι 27 ηγέτες της ΕΕ σημάδεψαν.
Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, οι ηγέτες ζήτησαν αόριστα για «αποτελεσματική παρακολούθηση» της διάσκεψης και απλώς επιβεβαίωσαν ότι το εγχείρημα ήταν μια γόνιμη άσκηση δημοκρατικού ελέγχου. Οι λέξεις «αλλαγή συνθήκης» δεν κοσμούσαν ποτέ τη δήλωση.
Ο Μακρόν, ο οποίος ξεκίνησε τη διάσκεψη, έδειξε επίσης σχετική αυτοσυγκράτηση για το θέμα κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου του μετά τη σύνοδο κορυφής. Ενθάρρυνε τους συναδέλφους του να «αδράξουν» τους «βαθείς μετασχηματισμούς» που συνέστησε το συνέδριο και δεσμεύτηκε ότι οι ηγέτες θα συνεχίσουν να εργάζονται για το θέμα.
Οι διπλωμάτες έσπευσαν να σημειώσουν ότι οι περισσότερες από τις ιδέες του συνεδρίου μπορούσαν να εφαρμοστούν χωρίς σημαντικές αλλαγές στους κανόνες.
«Η αρχική εστίαση αυτού του Συμβουλίου πρέπει να είναι στο τι μπορούμε να κάνουμε, να φροντίσουμε να τα κάνουμε και να πούμε στους πολίτες ότι τα κάνουμε», είπε ένας διπλωμάτης της ΕΕ. «Ένα από τα κύρια σημεία αυτής της διάσκεψης είναι ότι, προφανώς, κάνουμε τρομερή δουλειά στο να εξηγήσουμε τι κάνει η ΕΕ στους πολίτες».
Ο πόλεμος αλλάζει τα πάντα
Παίζουν και άλλοι παράγοντες.
Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να φλέγεται, οι ηγέτες της ΕΕ ευνοούν την ενότητα, ειδικά αυτή την εβδομάδα, ενώ δίνουν στην Ουκρανία μια ώθηση ηθικού χαρακτηρίζοντάς την υποψήφια για την ΕΕ.
Ωστόσο, είναι ακριβώς η πιθανή ένταξη της Ουκρανίας που πιθανότατα θα αναγκάσει την ΕΕ να αντιμετωπίσει την αλλαγή της Συνθήκης, καθώς οι φιλοδοξίες της χώρας για την ΕΕ βοηθούν στην αναβίωση των προσφορών άλλων χωρών.
Ηγέτες όπως ο Scholz της Γερμανίας έχουν πει ότι η ΕΕ πρέπει να μεταρρυθμιστεί για να είναι «ικανή να αναλάβει νέα μέλη». Συγκεκριμένα, ο Scholz και άλλοι έχουν επισημάνει τη συναίνεση που απαιτείται για οποιεσδήποτε κινήσεις εξωτερικής πολιτικής, γεγονός που οδήγησε τις μεμονωμένες χώρες να αναστείλουν τα πάντα, από σημαντικές κυρώσεις έως βασικές δηλώσεις.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα μέλη συντάσσουν επίσης τώρα ένα σύνολο προτάσεων για την τροποποίηση των Συνθηκών. Θα τα στείλουν τελικά στους 27 αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων για έγκριση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
«Αυτή είναι μια ιστορική στιγμή ευκαιρίας», δήλωσε ο Sven Simon, ο Γερμανός ευρωβουλευτής που υπηρετεί ως ένα από τα κύρια πρόσωπα του Κοινοβουλίου για το θέμα.
«Η συνθήκη είναι του 2009 και η ΕΕ πέρασε πολλές κρίσεις» έκτοτε, σημείωσε.
Για όσους αναζητούν τροποποιήσεις, ωστόσο, υπάρχει μια ψυχρή πραγματικότητα που περιμένει: Είναι δύσκολο και πολλές χώρες είναι δύσπιστες.
Η τροποποίηση των Συνθηκών της ΕΕ είναι μια μακρά και κουραστική διαδικασία. Και τμήματα της ηπείρου αισθάνονται ότι δεν χρειάζεται να ξεκινήσει τώρα, ενώ η ΕΕ αντιμετωπίζει πολλαπλές κρίσεις.
Πρώτον, υπάρχει το υλικοτεχνικό στοιχείο.
Η αρχική φάση είναι εφικτή. Οι ηγέτες της ΕΕ μπορούν να συγκαλέσουν την Ευρωπαϊκή Συνέλευση — η οποία θα συγκεντρώσει μέλη των εθνικών κοινοβουλίων, καθώς και αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, για να συζητήσουν προτάσεις τροποποίησης — με απλή πλειοψηφία.
Από εκεί και πέρα, γίνεται πιο περίπλοκο. Σύμφωνα με τη συνήθη διαδικασία, τυχόν πραγματικές αναθεωρήσεις θα χρειάζονταν συναινετική υποστήριξη από όλες τις χώρες της ΕΕ. Και η κατάργηση της ομοφωνίας ή οποιωνδήποτε αποφάσεων θα ταράξει τα μικρότερα μέλη της ΕΕ, τα οποία γνωρίζουν ότι το δικαίωμα αρνησικυρίας τους δίνει την πολυπόθητη επιρροή σε ένα σώμα που συχνά διευθύνεται από τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Δεύτερον, υπάρχει η πολιτική διάσταση.
Τον Μάιο, 13 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας, της Δανίας και της Πολωνίας, κατέστησαν σαφές ότι θεωρούσαν πρόωρες οποιεσδήποτε αλλαγές στη Συνθήκη, υποστηρίζοντας ότι θα αποσπούσαν την προσοχή του μπλοκ από πιο πιεστικά ζητήματα.
«Δεν είναι η στιγμή να συζητήσουμε την αλλαγή της συνθήκης στη μέση του πολέμου στην Ουκρανία», δήλωσε ένας διπλωμάτης από μια από αυτές τις χώρες. «Πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν χωρίς αλλαγή συνθήκης».
Ένας άλλος διπλωμάτης της ΕΕ παρατήρησε: «Όλοι γνωρίζουμε ότι η αλλαγή των συνθηκών δεν πρόκειται να συμβεί πολύ σύντομα, επομένως ας μην βιαζόμαστε σε αυτά τα πράγματα όταν αλλάζουν τα πάντα γύρω μας».
Ορισμένοι έχουν εκφράσει φόβο ότι η συζήτηση θα μπορούσε πράγματι να διαλύσει την ένωση, η οποία έχει ήδη χάσει ένα σημαντικό μέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο, από σκεπτικισμό της ΕΕ και μπορεί να παλέψει να πείσει τους πολίτες για τα οφέλη της.
«Θα αποξενώσει μια τέτοια κίνηση τα κράτη μέλη, σπέρνοντας έτσι μελλοντική διαφωνία που θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάλυση της ΕΕ;» αναρωτήθηκε ένας άλλος διπλωμάτης της ΕΕ. «Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ δεν είναι ένα ομοσπονδιακό κράτος, αλλά μια συλλογή κυρίαρχων κρατών, θα πορευόταν η ΕΕ σε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο; Εάν ναι, πώς μπορούμε να συμβιβάσουμε τα αποκλίνοντα συμφέροντα;»
Κάποια στιγμή όμως η κουβέντα θα είναι αναπόφευκτη.
«Κατά την άποψή μου», είπε ένας αξιωματούχος της ΕΕ, «μια αλλαγή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ θα είναι στο τραπέζι την ημέρα που πλησιάζει η διεύρυνση».
Πηγή: https://www.politico.eu
