Διαθέσιμη στο κοινό, η πρώτη ανοιχτή ψηφιακή πλατφόρμα παρακολούθησης της πορείας υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και δεσμεύσεων για τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές της Ελλάδας
Το παρατηρητήριο «weseayou» είναι η πρώτη ψηφιακή πλατφόρμα παρακολούθησης της υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και δεσμεύσεων για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ελλάδα, που είναι ανοιχτή στο ευρύ κοινό. Το παρατηρητήριο δημιουργήθηκε από το WWF Ελλάς, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace και το Vouliwatch, με την υποστήριξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων ΑΡΧΕΛΩΝ, Ελληνική Εταιρία Προστασία της Φύσης, Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Ίδρυμα Thalassa/ΑΕΝΑΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ, Blue Marine Foundation, Cyclades Preservation Fund (CPF), iSea και MEDASSET. Μέσα από το «weseayou», οι συμμετέχοντες φορείς και οργανώσεις αποσκοπούν αφενός στο να ενισχύσουν τη γνώση του κοινού γύρω από αυτό το κρίσιμο ζήτημα και αφετέρου να τονίσουν την επιτακτική ανάγκη για την ουσιαστική προστασία των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ) στη χώρα μας, που – βάσει του διεθνούς και ευρωπαϊκού “Στόχου 30Χ30”- θα πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον το 30% των ελληνικών θαλασσών έως το 2030.
To παρατηρητήριο αποτελεί ένα ανοιχτά διαθέσιμο και εύκολα προσβάσιμο εργαλείο, μέσω του οποίου οι πολίτες μπορούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις σχετικά με την προστασία των ΘΠΠ, καθώς και με την πορεία των απαραίτητων ενεργειών που η πολιτεία και οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να λάβουν για:
την υλοποίηση των οκτώ (8) από τις συνολικά 21 κυβερνητικές δεσμεύσεις για τις ΘΠΠ, που ανακοίνωσε επίσημα ο πρωθυπουργός τον Απρίλιο του 2024 κατά τη διάρκεια της 9ης Διεθνούς Διάσκεψης για τους Ωκεανούς, και
την εκπλήρωση βασικών θεσμικών υποχρεώσεων της Ελλάδας που αφορούν στις ΘΠΠ, βάσει της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ. θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, κ.λπ.).
Τα πρώτα συμπεράσματα
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα από τη συνολική αξιολόγηση της μέχρι τώρα υλοποίησης των εθνικών υποχρεώσεων και των οκτώ (8) δεσμεύσεων για τις ΘΠΠ, προκύπτει ότι οι περισσότερες δεσμεύσεις βρίσκονται σε αρχικό στάδιο υλοποίησης, ενώ για τέσσερις (4) από τις δεσμεύσεις αυτές δεν έχει ξεκινήσει κάποια επίσημη διαδικασία για την υλοποίησή τους.
Πιο συγκεκριμένα:
Διεύρυνση δικτύου των ΘΠΠ: Η διαδικασία για τη διεύρυνση του δικτύου των ΘΠΠ μέσω της θέσπισης δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων στο Ιόνιο και στο Αιγαίο βρίσκεται ακόμα στο πρώτο βήμα υλοποίησης (σύμφωνα με την προβλεπόμενη στη νομοθεσία διαδικασία για τα Εθνικά Πάρκα). Ωστόσο, σε ό,τι αφορά το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο του Ιονίου, άκρως ανησυχητική είναι η έναρξη της διαδικασίας παραχώρησης δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε δύο νέες περιοχές όμορες στο Πάρκο, δραστηριότητες απολύτως επιβαρυντικές και ασύμβατες με τη θέσπιση των Θαλάσσιων Πάρκων και με κάθε έννοια προστασίας ευαίσθητων και σημαντικών ειδών και οικοτόπων.
Φύλαξη ΘΠΠ: Η δέσμευση για καθιέρωση εθνικού συστήματος παρακολούθησης και επιτήρησης με προθεσμία υλοποίησης το 2025 βρίσκεται επίσης σε αρχικό στάδιο αξιολόγησης προσφορών των υποψηφίων αναδόχων.
Θεσμικές υποχρεώσεις για τις ΘΠΠ: Η αξιολόγηση της μέχρι σήμερα υλοποίησης των υποχρεώσεων αυτών δείχνει ότι βρισκόμαστε αρκετά μακριά από μια επιτυχημένη θεσμική προστασία των θαλασσών μας. Συγκεκριμένα, πέντε χρόνια μετά την έναρξη του έργου για την εκπόνηση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (2019), η διαδικασία για τη θέσπιση μέτρων προστασίας για τις περιοχές Natura 2000 βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, ενώ σημειώνει σημαντικές καθυστερήσεις λαμβάνοντας υπόψη ότι μόνο 5 από τις 23 συνολικά Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες έχουν εγκριθεί.
Σχετικά με τη θέσπιση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, η Ελλάδα δεν έχει συμμορφωθεί ακόμα με την οδηγία 2014/89/ΕΕ για τη θέσπιση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και η σχετική διαδικασία βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο. Υπενθυμίζεται πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσέφυγε κατά της Ελλάδας στο Δικαστήριο της ΕΕ τον Δεκέμβριο 2023 και τον Φεβρουάριο 2025 το Δικαστήριο καταδίκασε τη χώρα μας για την έλλειψη θαλάσσιου χωροταξικού σχεδίου.
Η προστασία της πλειονότητας των ΘΠΠ στην Ελλάδα παραμένει ακόμα στα χαρτιά
Συμπερασματικά, έναν χρόνο μετά τις δεσμεύσεις της 9ης Διεθνούς Διάσκεψης για τους Ωκεανούς, τέσσερα χρόνια μετά από εκείνες που ανακοινώθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη στο Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN (2021), αλλά και σε συνέχεια πρόσφατης καταδικαστικής απόφασης της ΕΕ για τη μη έγκαιρη θέσπιση θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, η προστασία των ΘΠΠ στην Ελλάδα φαίνεται πως παραμένει δυστυχώς ακόμα στα χαρτιά, παρόλο που αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για ανθεκτικά και βιώσιμα οικοσυστήματα, με πολλαπλά οφέλη για τους ανθρώπους και την οικονομία.
